Zelfstandig ondernemers kunnen niet overal in Nederland goed terecht voor schuldhulp. Veel gemeenten werken al hard aan de schuldhulpverlening voor zelfstandigen, maar andere hebben dit volgens de Nationale ombudsman nog niet op orde.
Dat blijkt uit het rapport Zelfstandigen over de drempel, waarin onder meer wordt geconcludeerd dat veel zelfstandigen met problematische schulden de weg naar de gemeentelijke schuldhulpverlening niet weten te vinden. ‘De grote verschillen tussen gemeenten zijn niet uit te leggen,’ aldus Nationale ombudsman Reinier van Zutphen.
‘Zelfstandigen met een onderneming in dezelfde winkelstraat krijgen, als ze in verschillende gemeenten wonen, soms heel andere hulp. De vraag of een ondernemer uit de schulden komt hangt te veel af van zijn toevallige woonplaats.’ Volgens de ombudsman kunnen gemeenten veel meer gebruikmaken van elkaars kennis en ervaringen.
Zwaar getroffen
Sinds de coronapandemie verkeren veel zelfstandigen in zwaar weer. De ombudsman verwacht dat de gemeentelijke schuldhulpverlening de komende jaren nog een grote toestroom van zelfstandigen tegemoet kan zien. Vorig jaar zomer publiceerde hij een knelpuntenanalyse over de steunmaatregelen en riep op tot maatwerk.
Ook in 2018 riep Van Zutphen gemeenten al op de schuldhulp voor zelfstandigen snel te verbeteren. Die noodzaak is door de coronacrisis nog meer toegenomen en zichtbaarder geworden. In het meest recente onderzoek is gekeken in hoeverre gemeenten aan de oproep uit 2018 gehoor hebben gegeven.
Conclusies onderzoek
De ombudsman concludeert dat de toegankelijkheid van de schuldhulpverlening sterk verschilt per gemeente. Zo weet lang niet iedere zelfstandige met problematische schulden de weg naar de gemeentelijke schuldhulpverlening te vinden. ‘De drempel voor aanmelding is bij zelfstandigen hoog.’
Daarnaast is de verdeling van verantwoordelijkheden niet overal helder. Veel gemeenten laten de dienstverlening geheel of gedeeltelijk uitvoeren door een externe partij. Daardoor zijn de mogelijkheden voor zelfstandig ondernemers ondoorzichtiger geworden. ‘Maar de gemeente blijft zelf verantwoordelijk, bijvoorbeeld voor de afhandeling van klachten. Een gemeente kan zich nooit verschuilen achter het feit dat zij een taak heeft uitbesteed.’
Stress en schaamte
Gemeenten zijn volgens de ombudsman niet altijd even deskundig om zelfstandigen goed te helpen. ‘Zelfstandig ondernemers met problematische schulden ervaren veel stress en schaamte, nog meer dan particulieren. Het gaat over grotere bedragen en vaak lopen ze al jaren rond met hun financiële problemen,’ zo staat in het rapport.
De drempel moet zo laag mogelijk zijn om toch hulp te kunnen bieden. Want ondernemers zijn terughoudend met zelf hulp vragen en met het delen van hun financiële gegevens. Ook is er een groep die zich wel bij het juiste loket meldt, maar voortijdig afhaakt.
‘Wees duidelijk en open’
Voor een toegankelijke schuldhulp is het van belang ‘duidelijk en open’ te zijn en ook zo te communiceren. Het kennen van de doelgroep en daarop inspelen, evenals het zorgen voor één goed vindbaar loket, strekken eveneens tot aanbeveling. Verder is het van belang betrouwbaar over te komen ‘met een menselijk gezicht’.
Een andere aanbeveling luidt dat de verschillen tussen gemeenten kleiner moeten. Samenwerking is nodig om de kwaliteit te borgen. ‘Voor een goed systeem van kwaliteitsborging is het belangrijk dat gemeenten dat systeem zoveel mogelijk in samenwerking met elkaar en met de brancheverenigingen ontwikkelen.’
Niemand buitensluiten
Naar aanleiding van eerder onderzoek van de Nationale ombudsman, stelde de VNG in 2021 samen met gemeenten uitgangspunten op over toegankelijkheid en kwaliteit van schuldhulpverlening. Bijvoorbeeld dat gemeenten een gesprek aanbieden en bekijken welke dienstverlening passend is wanneer ondernemers zich melden met geldzorgen. Gemeenten moeten daarbij oog hebben voor verschillende groepen in de schuldhulpverlening en niemand op voorhand uitsluiten.
De VNG ondersteunde gemeenten afgelopen jaar ook via het project Geldzaken en Ondernemers om toename van ondernemers met problematische schulden zoveel mogelijk te voorkomen. Onder meer door goede voorbeelden en kennis en ervaringen van gemeenten te delen. Vanuit dit project zijn webinars georganiseerd en handreikingen gepubliceerd. Zo kunnen gemeenten de Handreiking Geldzaken en ondernemers en Vormgeving website financiële ondersteuning ondernemers raadplegen.
Verkenning
Momenteel voert de koepelorganisatie zelf een verkenning uit om een actueel beeld te krijgen over de (schuld)hulpverlening aan ondernemers. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het bereik van de schuldhulp bij ondernemers, de kansen, knelpunten, en uitdagingen. De inzichten moeten helpen de ondersteuning effectiever, sneller, kansrijker en uitvoerbaarder te maken.
Dit artikel is eerder verschenen op gemeente.nu.
Geef een antwoord