De fiscus en de belastingrechter honoreren lang niet altijd een beroep op dwaling. Hoe kun je een schenking terugdraaien?
Mr. A.C.M. de Vries, Fiscalist en Estate planner bij Financial Boardroom Amsterdam, laat dit zien in zijn Tax Talks e-learning. De Vries behandelt het arrest van de Hoge Raad over een beroep op dwaling om van een aanslag schenkbelasting af te komen. Zie voor een korte samenvatting van deze zaak: ‘Oprecht beroep op dwaling vermindert schenkbelasting’. De Vries wijst erop dat het in deze zaak ging om een wederzijdse dwaling. Beide partijen hebben bij het maken van de overeenkomst hun wil gevormd onder invloed van dezelfde onjuiste voorstelling. Bij wederzijdse, dwaling kunnen de partijen een buitengerechtelijke vernietigingsverklaring opstellen. De dwaling moet dan wel verschoonbaar zijn. Door de vernietiging wordt de overeenkomst geacht nooit te hebben bestaan. De rechtsgevolgen zijn daarmee nooit ingetreden. De schenker (de oudtante in de behandelde zaak) kan het geschonken bedrag als onverschuldigde betaling terugvorderen. De mogelijkheid een overeenkomst te vernietigen op grond van dwaling verjaart drie jaar na de ontdekking van de dwaling.
Glijclausule in plaats van dwaling
Maar de fiscus en de belastingrechter honoreren lang niet altijd een beroep op dwaling. De vraag is daarom of een schenking op een andere manier is terug te draaien. De Vries geeft aan dat men eventueel een glij- of herroepingsclausule kan opnemen in de schenkingsovereenkomst. Daarbij merkt hij het volgende op. Een glijclausule heeft alleen fiscaal effect als redelijkerwijs twijfel kan bestaan over de fiscale gevolgen van de overeenkomst. Het opnemen van een glijclausule sluit bovendien een later beroep op dwaling uit. De partijen kunnen eventueel een glijclausule in de vorm van een opschortende voorwaarde opnemen in een overeenkomst. Dan is sprake van een aanvullende prestatie die alleen is verschuldigd als de opschortende voorwaarde wordt vervuld. De belastingrechter kan een glijclausule nietig verklaren als deze in strijd is met de goede zeden.
Herroepen van schenking
Een andere mogelijkheid is dat de schenker een herroepingsclausule opneemt in de schenkingsovereenkomst. Hij kan de herroepingsclausule op twee manieren formuleren:
- als een voorwaardelijke verkrijging. In het geval van herroeping wordt een ontbindende voorwaarde vervuld. Het geschonken bedrag/ object keert vervolgens zonder terugwerkende kracht van rechtswege terug naar het vermogen van de schenker;
- als een voorwaardelijke verbintenis. Het herroepen van de schenking schept een verplichting voor de begiftigde om het geschonken bedrag/ object aan de schenker terug te geven.
De Belastingdienst houdt geen rekening met een herroepingsclausule bij het opleggen van de aanslag schenkbelasting. Pas bij de daadwerkelijke herroeping wijzigt het verkregene. Dat is een reden om de aanslag schenkbelasting te verminderen.
Wet: art. 3:52, 6:22, 6:228, eerste lid, onderdeel c, en 7:177, tweede lid BW en art. 53 SW 1956
