Nieuwe goedkeuringen overdrachtsbelasting

De staatssecretaris van Financiën heeft onlangs een besluit over het belastbaar feit in de overdrachtsbelasting vernieuwd. Dit besluit bevat enkele nieuwe goedkeuringen voor situaties waarin de heffing van overdrachtsbelasting achterwege kan blijven.

Belastbaar feit

De verkrijging van onroerende zaken is in beginsel belast met overdrachtsbelasting. De verkrijging van aandelen in een rechtspersoon kan ook een belastbaar feit zijn. Dit is het geval als de rechtspersoon kwalificeert als een onroerendezaakrechtspersoon (hier afgekort als OZR). Voor de definitie van OZR, vroeger aangeduid met de term onroerendezaaklichaam, zie: 'Verkrijging van aandelen in onroerendezaaklichaam'.

Inkoop en uitgifte van eigen aandelen

De staatssecretaris van Financiën keurt onder voorwaarden goed dat een OZR geen overdrachtsbelasting hoeft te betalen bij de verkrijging van eigen aandelen door inkoop, direct gevolgd door intrekking van de ingekochte aandelen. Een (open end) beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal kan in beginsel dagelijks eigen aandelen inkopen en weer uitgeven. In dat geval worden de aandelen niet ingetrokken, maar worden zij tijdelijk in portefeuille gehouden. Toch kan ook dan de heffing van overdrachtsbelasting achterwege blijven, mits wordt voldaan aan de onderstaande voorwaarden:

de OZR kwalificeert als een beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal;
de ingekochte en heruitgegeven aandelen zijn identificeerbaar via een nummering;
de beleggingsmaatschappij saldeert na het einde van elk boekjaar het aantal in het boekjaar ingekochte aandelen met het aantal in dat boekjaar heruitgegeven aandelen. Voor zover na deze saldering nog ingekochte eigen aandelen resteren, moet deze aandelen binnen twee maanden na afloop van het boekjaar worden ingetrokken;
het boekjaar moet in beginsel twaalf maanden zijn; en
de OZR dient het verzoek om een tegemoetkoming voor de overdrachtsbelasting binnen twee maanden na afloop van het boekjaar in bij de inspecteur.

Als de beleggingsmaatschappij niet gedurende het gehele boekjaar voldoet aan de gestelde voorwaarden, geldt de goedkeuring in het betreffende boekjaar alleen over de periode waarin zij wel voldoet aan de voorwaarden.

Verkrijging door rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid

Het komt voor dat een beheerder van een (buitenlandse) rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid voor rekening van de participanten de juridische eigendom van een onroerende zaak verkrijgt of overdraagt. Vaak is onduidelijk wat hiervan de gevolgen zijn voor de overdrachtsbelasting. De staatssecretaris merkt op dat de participanten in beginsel in deze situatie de economische eigendom van de onroerende zaak verkrijgen. De heffing van overdrachtsbelasting blijft toch achterwege als:

de beheerder van een (buitenlandse) personenvennootschap zonder rechtspersoonlijkheid de juridische eigendom van de onroerende zaak verkrijgt;
de verkrijging van de economische eigendom van de onroerende zaak door de participanten onmiddellijk en rechtstreeks samenhangt met de verkrijging van de juridische eigendom door de beheerder;
de verkrijging van de juridische eigendom en de verkrijging van de economische eigendom gelijktijdig of op dezelfde dag plaatsvinden in overeenstemming met de wettelijke of contractuele verplichtingen tussen de beheerder en de participanten; en
de beheerder over de verkrijging van de juridische eigendom overdrachtsbelasting heeft voldaan zonder rekening te houden met de eerdergenoemde verkrijging van de economische eigendom door de participanten.

Alternatief koop- en leveringssysteem

Binnen de notariële praktijk is een alternatief ontwikkeld voor het huidige koop- en leveringssysteem van onroerende zaken. In dit systeem stelt de notaris in één (notariële) akte de koopovereenkomst op met daarin ook de levering van de onroerende zaak. De levering vindt plaats onder een aantal opschortende voorwaarden. De belangrijkste voorwaarde is dat de betaling van de koopprijs wordt gevolgd door het opmaken en inschrijven van de akte van kwijting. Hierdoor blijft het feitelijk risico tot aan het moment van ondertekening van de akte van kwijting bij de verkoper. Dit betekent dat de koper op dat moment niet meer verkrijgt dan het recht op levering van de onroerende zaak en dus niet de economische eigendom. Overdrachtsbelasting is dan dus niet aan de orde. Als partijen aanvullende overeenkomsten sluiten met betrekking tot de koop en levering, kan de koper meer verkrijgen dan alleen het recht op levering. In zulke gevallen kan wel sprake zijn van een belastbare verkrijging van de economische eigendom.

Tijdstip verkrijging alternatief systeem

Onder het alternatieve koop- en leveringssysteem wordt het vervullen van de opschortende voorwaarde van betaling van de koopprijs vastgesteld in de akte van kwijting. Deze akte is bestemd voor inschrijving in de openbare registers. Daardoor vindt de verkrijging voor de overdrachtsbelasting plaats op het moment van opmaken en ondertekenen van de akte van kwijting. Stel nu dat de akte van kwijting niet direct na de vervulling van de opschortende voorwaarde van betaling van de koopprijs wordt opgemaakt. In dat geval kan sprake zijn van een verkrijging van economische eigendom op het moment van betaling van de koopprijs. De fiscus gaat daar echter niet vanuit als de akte van kwijting wordt opgemaakt binnen twee weken na betaling van de koopprijs.

Wet: artikel 2:76a BW en artikel 4 WBR 1970

Meer informatie: Ministerie van Financiën, 3 juni 2014, nr. BLKB/2014/194M