Participant in fonds kan IB-ondernemer zijn

Op grond van de Wet Vennootschapsbelasting 1969 moet onder een ‘fonds voor gemene rekening’ worden verstaan ‘een fonds ter verkrijging van voordelen voor de deelgerechtigden door het voor gemene rekening beleggen of anderszins aanwenden van gelden….’. Met het onderdeel ‘het anderszins aanwenden van gelden’ wordt slechts een uitbreiding gegeven van het begrip beleggen. De wettekst leidt niet tot de conclusie dat de activiteiten van het fonds een zelfstandige onderneming mogen vormen. Het fonds valt dan ook meestal onder een bank of een verzekeringsmaatschappij. In de parlementaire behandeling wordt als voorbeeld van ‘het anderszins aanwenden van gelden’ de handel in onroerend goed genoemd.

Activiteiten

De activiteiten van het fonds voor gemene rekening zijn dus gericht op het bijeenbrengen van vermogen door meerdere personen met een of meer gemeenschappelijke beleggingsdoel(en). Het fonds heeft geen specifieke rechtsvorm, maar is een samenwerkingsverband met doorgaans een bewaarder, een beheerder en participanten.

Deelgerechtigdheid

De deelgerechtigdheid in het fonds moet blijken uit verhandelbare bewijzen van deelgerechtigdheid. De fiscus merkt bewijzen van deelgerechtigdheid aan als verhandelbaar als voor de vervreemding niet de toestemming van alle deelgerechtigden is vereist. Op deze wijze is in de wet indirect vastgelegd dat open fondsen voor gemene rekening vallen onder de vennootschapsbelasting. Zie ook ‘VBI versus FBI’.

Open/besloten fonds

Naast open fondsen kennen wij ook besloten fondsen voor gemene rekening. Het gaat dan om een fonds waarbij de vervreemding van de bewijzen van deelgerechtigdheid in beginsel onbeperkt kan plaatsvinden, mits daarvoor de toestemming van alle participanten verkregen is. Deze toestemming hoeft niet actief te worden verleend. Als voor een toetreding of een vervanging aan alle participanten schriftelijk toestemming is gevraagd en die toestemming niet binnen vier weken wordt geweigerd, mag men veronderstellen dat de toestemming is verleend. Besloten fondsen zijn onder bepaalde voorwaarden fiscaal transparant. Dat wil zeggen dat zij niet belastingplichtig zijn voor de vennootschapsbelasting. Mede door de fiscale transparantie is het besloten fonds een geschikte samenwerkingsvorm voor het bundelen van internationaal pensioenvermogen, het zogeheten ‘asset pooling’. Ook wordt het besloten fonds steeds vaker gebruikt in familiekringen om vermogen op een fiscaal vriendelijke manier over te dragen aan de kinderen zonder dat de beschikkingsmacht of zeggenschap naar hen overgaat.

De participanten

Zoals eerder opgemerkt vindt deelname in het fonds voor gemene rekening plaats via participatiebewijzen. De participaties worden in beginsel belast in box 3. Maar soms kan een participant ook aangemerkt worden als IB-ondernemer. Zo blijkt uit een uitspraak van Hof Arnhem-Leeuwarden. Zie ‘Participant in fonds was IB-ondernemer’. Het betrof een participant in een fonds voor gemene rekening, waarin een schip werd geëxploiteerd. Deze participant wilde zijn zelfstandig aandeel in het fonds geruisloos inbrengen in een bv en dat mocht ook van het hof, want hij had aannemelijk gemaakt dat:

• sprake was van een bron van inkomen;
• sprake was van een objectieve onderneming en dat voor- en nadelen van de economische eigendom van de onderneming voor rekening en risico van de participanten kwamen;
• door de deelname aan het economisch verkeer een voordeel werd beoogd dat ook redelijkerwijze verwacht mocht worden; en
• alle participanten aansprakelijk waren voor verbintenissen met derden.

Wet: artikel 2, eerste lid, onderdeel f, juncto het tweede lid, van de Wet Vpb 1969 en artikel 3.4 Wet IB 2001 en artikel 3.65 Wet IB 2001

Meer informatie: Hof Arnhem-Leeuwarden, 21 juli 2015 (gepubliceerd op 14 augustus 2015), ECLI:NL:GHARL:2015:5435, 14/00558