Wrakingszucht wordt in fiscale procedures zelden gestild

Een verzoek om wraking wordt niet vaak toegewezen. Zeker niet als het wrakingsverzoek veel te ruim is opgesteld.

In Nederland heeft iedereen recht op een eerlijk proces. Eerlijke rechtspraak kan niet zonder onpartijdige rechters. Daarom kan een partij in een beroepsprocedure voor de rechter een verzoek tot wraking van een of meer rechters indienen als deze rechters volgens hem partijdig of vooringenomen schijnen te zijn. Als onpartijdigheid niet in het geding is, is wraking niet mogelijk, maar is misschien wel een klachtenregeling van toepassing. Wraking is ook mogelijk in fiscale beroepsprocedures.

Verzoek om wraking

Zodra de wrakingsgronden bekend zijn, kan men in elke stand van het geding wraken. Uiteraard moet men eerst weten welke rechters de zaak gaan behandelen. Een wrakingsverzoek is verder niet-ontvankelijk als de verzoeker het indient nadat uitspraak is gedaan in de hoofdzaak.

Verzoek naar de Wrakingskamer

De gewraakte rechter kan berusten in de wraking. In dat geval moet een andere rechter zijn rol overnemen. In de praktijk berusten rechters zelden in wraking. Het wrakingsverzoek belandt dan voor de Wrakingskamer. In de praktijk blijkt de Wrakingskamer een verzoek om wraking meestal af te wijzen en slechts bij uitzondering toe te wijzen. Tegen een beslissing van de Wrakingskamer kan men niet in beroep gaan.

Objectieve en subjectieve test

In zijn arrest van 24 mei 1989, nr. 10486/83 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bepaald dat de onpartijdigheid van de rechter valt te beoordelen aan de hand van een subjectieve en een objectieve test. De subjectieve test ziet op de persoonlijke instelling van de rechter. Daarbij geldt als het vermoeden dat de rechter uit hoofde van zijn aanstelling onpartijdig is als uitgangspunt. Dit vermoeden wordt niet snel opzij geschoven. Daarvoor moet een uitzonderlijke omstandigheid zich voordoen die een zwaarwegende aanwijzing vormt voor het oordeel (dat een objectief gerechtvaardigde vrees bestaat) dat een rechter vooringenomen is. De objectieve test betreft feiten of omstandigheden die, ongeacht de persoonlijke instelling van de rechter, grond geven voor de objectief gerechtvaardigde vrees dat een rechter niet onpartijdig is. Het is gemakkelijker om partijdigheid aannemelijk te maken met behulp van de objectieve toets, omdat het aantonen van de (te vermijden) schijn van partijdigheid voldoende is.

Geen gronden voor wraking

Aan de hand van rechtspraak en/of de Leidraad Onpartijdigheid en nevenfuncties in de rechtspraak zullen onder meer de volgende redenen op zichzelf waarschijnlijk onvoldoende zijn om een wrakingsverzoek te honoreren:

De rechter is eerder betrokken geweest bij een voorafgaand aan de zitting gegeven beslissing.
De rechter heeft annotaties geschreven bij uitspraken van een ander rechtscollege, is redacteur bij een jurisprudentietijdschrift, is lid of voorzitter van een vereniging op het terrein van wetgeving, verricht activiteiten in een geschillencommissie of is (bestuurs)lid van een politieke partij. De Leidraad wijst rechters wel erop dat een rechter zich ervan bewust moet zijn dat het vervullen van een politieke nevenfunctie zijn onpartijdigheid kan beïnvloeden.
De rechter heeft vroeger als inspecteur gewerkt bij de Belastingdienst.
Tegen de rechter is een tuchtrechtelijke klacht ingediend.
De rechter verleent geen uitstel voor de mondelinge behandeling.
De wrakende partij beschuldigt alle raadsheren van het hof ongefundeerd van corruptie.
De belanghebbende stelt dat de rechter altijd partij kiest voor de Belastingdienst.
De rechter heeft eerder in een soortgelijke zaak beslist.
De belanghebbende heeft eerder klachten tegen de desbetreffende rechter ingediend.
De rechter heeft eerder een uitspraak gedaan waarmee de partij die om wraking verzoekt het niet is.
De rechtbank heeft geweigerd om getuigen te horen.
De rechter heeft de wederpartij aangewezen als degene die het bewijs moet leveren.
De Belastingdienst krijgt de mogelijkheid om telefonisch ontbrekende stukken in te dienen.
Alle rechters op de zitting zijn vrouwen. Zie ook: ‘Arrest vervalt als wrakingsverzoek nog in behandeling is’.
De griffier heeft telefonisch contact met de inspecteur over het als getuige horen van twee belastingambtenaren.
De rechter evalueert de zitting met studenten.
De rechter was in het verleden als ambtenaar van ministerie van Financiën betrokken bij een gesloten vaststellingsovereenkomst.

Wrakingsverzoek moet specifiek zijn

De wrakingskamer zal ook een verzoek om wraking afwijzen als het verzoek de wraking betreft van personen die niet zijn te wraken. Daarbij kan men denken aan leden van het parket bij de Hoge Raad, de rolraadsheer die de uitspraak zal doen of de waarnemend griffier. Dit bleek toen de Hoge Raad onder andere uitspraak moest doen om een wraking van alle soorten ambtenaren van het geadresseerde nationale hoofdgerecht. Het verzoek zag op alle ambtenaren die op enige wijze betrokken waren geweest bij het verloop van de behandeling van de desbetreffende zaak. De Hoge Raad stelt vast dat het wrakingsverzoek geen feiten of omstandigheden noemt die een of meer van de gewraakte raadsheren kunnen betreffen. Het bevat evenmin feiten of omstandigheden die kunnen meebrengen dat de rechterlijke onpartijdigheid bij de behandeling van het beroep in cassatie schade zou kunnen lijden. Het wrakingsverzoek is al met al onvoldoende gemotiveerd voor de Hoge raad om het toe te wijzen.

Wel grond voor wraking

Onder bijvoorbeeld de volgende omstandigheden heeft een wrakingsverzoek in beginsel een redelijke kans van slagen:

De rechter die uitspraak doet in de bodemprocedure, heeft eerder op een verzoek om een voorlopige voorziening een oordeel heeft gegeven over de uitvoerbaarheid van een besluit.
De rechter was in zijn vorige dienstbetrekking als belastinginspecteur betrokken bij de zaak of hij had bij deze zaak betrokken kunnen zijn.
De rechter behandelt een zaak van een persoon of lichaam die of dat hij voorheen heeft bijgestaan als adviseur of advocaat. Het belang van een vroegere professionele relatie neemt echter af naarmate de tijd verstrijkt.
De rechter heeft enkele jaren geleden namens de staatssecretaris van Financiën een besluit genomen dat hij nu moet toetsen.
De rechter was in een eerdere dienstbetrekking nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de voorlopers van de belastingverordeningen waarop de bestreden aan slag rust.
De rechter maakt tot het moment van toetreding tot de rechterlijke macht deel uit van de Coördinatiegroep Constructiebestrijding van de Belastingdienst, die was betrokken bij de bestrijding van bepaalde constructies.
Een procesdeelnemer is een persoonlijke of zakelijke kennis van de rechter.
De rechter probeert de gemachtigde akkoord te doen gaan met een schikkingsvoorstel, maar de gemachtigde weigert.

Misbruik van wraking

Als de Wrakingskamer het idee heeft dat een partij wraking misbruikt om de beroepsprocedure, kan zij bepalen dat zij een volgend wrakingsverzoek van die partij niet eens in behandeling zal nemen.

Wet: art. 8:15, 8:16, 8:17 en 8:18 Awb

Leidraad: Leidraad Onpartijdigheid en nevenfuncties in de rechtspraak

Meer informatie: Hoge Raad 8 november 2019, ECLI:NL:HR:2019:1711